Proces akcesyjny to impuls sprzyjający wdrażaniu reform, w tym w zakresie poprawy warunków oraz przewidywalności prowadzenia działalności gospodarczej w Ukrainie.
Ukraina wraz z państwami Unii Europejskiej oficjalnie zainaugurowały 25 czerwca 2024 r. negocjacje akcesyjne, mające na celu doprowadzenie do jej członkostwa w UE.
Rozpoczęcie negocjacji jest z jednej strony ukoronowaniem długotrwałych starań Ukrainy o zbliżenie się do Wspólnoty Europejskiej oraz sygnałem politycznym otwartości UE na aspiracje Kijowa, z drugiej zaś zapowiedzią przyspieszonego procesu wdrażania reform i przyjmowania unijnego prawa oraz standardów.
Po wyrażeniu zgody przez 27 państwa członkowskie UE na rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, odpowiedzialność za proces akcesji Ukrainy do Unii wróci do Komisji Europejskiej. W ramach procesu monitoringu Komisja porówna stan prawa w Ukrainie z dorobkiem prawnym UE. Następnie możliwe będzie rozpoczęcie negocjacji szczegółowych warunków przystąpienia Ukrainy do UE w każdym z 35 rozdziałów tematycznych. Istnieje szansa, że otwarcie pierwszych rozdziałów negocjacyjnych z Ukrainą nastąpi podczas polskiego przewodnictwa w Radzie UE na początku 2025 roku.
Dla biznesu rozważającego zaangażowanie na rynku ukraińskim proces negocjacji akcesyjnych będzie stanowił sygnał przybliżania się Ukrainy – jej prawa, gospodarki i instytucji – do standardów Unii oraz perspektyw jej objęcia wspólnym rynkiem, a także zwiększenia jej stabilności gospodarczej. Przebieg procesu negocjacyjnego będzie testem determinacji do wdrażania najpotrzebniejszych reform, w tym zwalczania korupcji, poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości oraz przejrzystości regulacyjnej.
Komisja Europejska zaleciła otwarcie negocjacji akcesyjnych z Ukrainą, wskazując, że kraj ten wdrożył ponad 90% oczekiwanych reform, sformułowanych przy okazji przyznania statusu kandydata do członkostwa w czerwcu 2022 r.
KE doceniła postęp ostatnich miesięcy, m.in. w zakresie wprowadzenia elektronicznego rejestru deklaracji majątkowych oraz mianowania nowych szefów instytucji antykorupcyjnych, ale zaleca dalsze wzmacnianie niezależności tych instytucji oraz przyjęcie rozwiązań porządkujących kwestie lobbingu.
Stan przygotowania Ukrainy do integracji z Unią Europejską jest niejednolity. KE ocenia, że największa zgodność prawa unijnego oraz ukraińskiego występuje w zakresie polityki energetycznej, oraz transformacji cyfrowej. Umiarkowany poziom zgodności osiągnięto jak dotąd w zakresie wolnego handlu towarami i przepływu kapitału. Najmniejszy poziom zgodności z unijnymi standardami odnotowuje się w zakresie praworządności i ochrony praw podstawowych, w polityce społecznej i zatrudnieniu. Bardzo niski jest również zakres harmonizacji prawa ukraińskiego z wymogami UE dotyczącymi rynku pracy. Wielu reform wymaga również obszar rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Ukraina musi także znacznie poprawić swoje standardy nadzoru finansowego i kontroli, a także zarządzania finansami publicznymi.
W odpowiedzi na trwającą wojnę i rosyjską inwazję, Unia Europejska wprowadziła w ostatnich dwóch latach szereg preferencji handlowych mających na celu wsparcie ukraińskiej gospodarki.
Jednym z kluczowych działań była tymczasowa liberalizacja handlu, która obejmuje zniesienie ceł na ukraińskie produkty eksportowane do krajów unijnych. Unia Europejska podjęła również kroki mające na celu wsparcie ukraińskiego sektora transportowego poprzez zliberalizowany dostęp do rynku europejskiego.
Obowiązujące preferencje mają charakter środków tymczasowych. Negocjacje akcesyjne będą miały na celu wypracowanie zasad, zgodnie z którymi dostępowi Ukrainy do wspólnego rynku towarzyszą również zobowiązania po stronie ukraińskiej, m.in. w zakresie regulacyjnym oraz standardów socjalnych, gwarantujące uczciwą konkurencję.
